Eren Can Altay  |  Ed. Seda İstifciel

Ağa Han Mimarlık ödüllerinin 16.sı olan 2023-2025 döngüsünün kazanan projeleri geçtiğimiz günlerde açıklandı. Bu döngüde ödüle layık görülen 7 proje Çin, İran, Mısır, Pakistan, Filistin ve Bangladeş gibi çok geniş bir coğrafyada yer aldı. Geçtiğimiz aylarda bir başka yazıda değindiğim ve bu prestijli ödüle aday gösterilen Rami Kütüphanesi ise ne yazık ki ödüle ulaşamadı.

Çok farklı unsurlar üzerinden seçilen 7 proje gerek fonksiyon olsun gerek mimari tarz olsun geniş bir mimari spekturma yayılmış durumda. Zaten birden fazla kazananın olması da bu sebepten kaynaklanıyor. Tüm farklılıklarının ötesinde tüm projeleri birleştiren ana etmen ise, içerisinde bulundukları müslüman topluluğa sosyal ve kültürel katkılar sağlayabilmeleri. 

7 projenin tümüne değinemeyecek olsam da, mimarisinin fiziksel geçiciliği ile ana akım mimarlık öğretisine karşı gelen ve buna rağmen yine de ödüle layık görülen Khudi Bari projesi ve Filistin’de yer alan ve ödüle uzanan bir diğer proje olan Wonder Cabinet hakkında küçük bir girizgah yapmayı uygun görüyorum. Khudi Bari projesinin geçiciliğinin aksine Wonder Cabinet, bulunduğu coğrafyadaki sosyal bağları kuvvetlendirerek etnik bir kazınma ile karşı karşıya kalan Arap toplumunu bölgede kalıcı kılmak için sosyal temeller yaratıyor. 

Khudi Bari - Marina Tabassum - Bangladeş

İklim değişikliğinin etkilerine karşı mimari bir tepki olarak ortaya çıkan proje, mimarlığın toplumsal yönüne de dikkat çekiyor. Khudi Bari, iklim değişikliğiyle beraber artan sel felaketlerine karşı çabuk uygulanabilir ve modüler bir çözüm sunuyor. İklimsel altlığının ötesinde mülteci krizlerinde ya da herhangi bir sebepten dolayı gerçekleşen toplu yerinden edilmelerde ortaya çıkan konut krizlerine geçici bir çözüm öneriyor. 

Mimarlık denilince akla gelen tekil yapı örneklerine zıt olarak Khudi Bari projesi, bir yapıdan ziyade bir sistem önerisiyle Ağa Han ödülüne layık görüldü. Bu açıdan proje, ana akım mimarlık anlatısı olan uzun yıllarca ayakta kalacak bir strüktür yerine geçici bir mimarlığın olasılıklarını araştırıyor. 

Kolay inşa edilip sökülebilmesi, malzemelerinin yerelde bulunup tekrardan kullanılabilmesi ve teknik bir sistem oluşturması ile kompleks detay çözümlerine ihtiyaç duymaması, Khudi Bari’yi tek bir mimarlık bürosunun ürünü olmaktan çıkarıp, lokal bir yapı kültürü oluşturma çabası projenin en güçlü yönlerini oluşturuyor. Yapım tekniğinin ve sisteminin yereldeki zanaatkarlara ve inşaatçılara aktarılması ise öngörülen çözümün sürekliliğinin sağlanmasına hizmet ediyor. 

Çelik birleşim elemanlarına geçirilen merkezi bir bambu prizma öneren mimarlar, daha sonra yeniden kullanılabilecek olan bu merkez taşıyıcı etrafında barınağın inşa edilebilmesini sağlıyor. Derin bir temele ihtiyaç duymayan yapı, bu sayede kolay inşa edilebilen modüler bir konuta dönüşebiliyor. 

Mimar: www.marinatabassumarchitects.com 

Proje videosu: https://youtu.be/JQ-fO_tm9-U 

Wonder Cabinet - AAU Anastas - Filistin / Beytüllahim

AAU Anastas tarafından Filistin’in Beytüllahim kentinde inşa edilen Wonder Cabinet projesi, basit ancak çağdaş bir mimariye sahip. Bir yamacın kenarına yerleştirilen proje önünde yer alan vadiye hakim bir manzaraya bakarken ön cephesinde tek katlı mütevazi bir yapı görünümünde. 

Bu mütevaziliğine rağmen yapıya ödülü getiren özellik, içerisinde bulunduğu topluma kattığı değerden kaynaklanıyor. Yenilikçi eğitim ve zanaat merkezi, kar amacı gütmeyen bir sergi alanı olarak çoklu fonksiyona sahip olan yapı, lokalde toplumsal değerleri güçlendirme ve yerel zanaatları yaşatma gibi amaçlarıyla, toplumsal bağları kuvvetlendirme özelliğine sahip. 

Ağa Han ödülleri jüri yorumlarında yer alan ulusal kimliğe çağdaş katkısı da, yapının içerisinde bulunduğu sosyal-siyasal atmosfer içerisinde ayrı bir anlam ifade ediyor. Direnişin ve mücadelenin sadece fiziksel bir eylemden öte, kültürel bir tarafının da olduğuna dikkat çeken yorum, bu gibi projelerin baskı altındaki toplumların kültürlerini devam ettirme ve bulundukları toprakta varlıklarını kalıcı kılmada önemli bir rolü olduğuna dikkat çekiyor. 

Mimar: https://www.aauanastas.com 

Proje Videosu: https://youtu.be/RMyLfxDoC2Y  

Ağa Han Mimarlık Ödüllerinin diğer kazanan projeleri:

- Batı Wusutu Toplum Merkezi - Inner Mongolia Grand Architecture Design - Hohhot/Çin

- Tarihi Esna’nın Yeniden Canlandırılması - Takween Entegre Toplum Kalkınma Kurumu - Esna/Mısır

Mimar: https://www.takween-eg.com 

- Majara Kompleksi - ZAV architects - Hürmüz Adası / İran

Mimar: https://zavarchitects.com   

- Jahad Metro İstasyonu - KA Architecture Studio - Tahran / İran

Mimar: https://khavarianarchitects.com 

- Vision Pakistan - DB Studios - İslamabad / Pakistan