Orhun Atmış  |  Ed. Seda İstifciel

Koç Üniversitesi bünyesinde çalışmalarını sürdüren Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED), 2005 yılından bu yana Anadolu’nun geçmişi hakkında bilimsel araştırmaları destekliyor. Yerli ve yabancı araştırmacılara burs sağlayıp kütüphane hizmetleri sunan, sempozyumlar düzenleyen, konferans ve çalıştaylara imza atan, bilimsel yayınlar yapan ANAMED, müzecilik çalışmalarına da yer veriyor. 

ANAMED, Beyoğlu’nda İstiklâl Caddesi’nin tam ortasında bulunan merkezinde son olarak önemli bir konuya dair, güncel konulu bir sergiye ev sahipliği yapmaya başladı. “Kuşbakışı Filistin” sergisi, Filistin topraklarının tarihsel, politik ve kültürel bağlamda nasıl gözlendiğini ele alıyor. 2023 yılından bu yana süren soykırımın tarihsel temellerini araştıran sergi, günümüzdeki katliamlara ilişkin direkt olarak bir söz söylemiyor ya da görüntüleri gözler önüne sermiyor. Ancak ABD’de 1897’de yapılan 1. Siyonist Kongre’nin Filistin topraklarını hedef haline getirdiği zamanlardan başlayıp adım adım İsrail’in kuruluşuna, birinci ve ikinci intifadaya, Filistinlilerin uzun zamandır yaşadığı zulümlere, sistematik olarak topraklarından edilmelerine bilimsel bir yaklaşım sergileniyor. ANAMED’in diğer çalışmalarında olduğu gibi yine tarihsel bir kayıt yapılıyor. Bu bağlamda konuyla ilgili öğrenciler ve akademik çalışmalar için faydalı bir sergi. 

Tabii ki Filistin konusu Türkiye’yi de tarih bağlamında ilgilendiriyor. Zamanında Osmanlı toprakları içerisinde bulunan Filistin’in İngilizler tarafından nasıl ele geçirildiği görüntüler ve belgelerle sunuluyor. Öte yandan orada bulunan Osmanlı askerlerinin ailelerine gönderdiği mektuplar da görülebiliyor. 

Hem somut hem soyut anlamda havadan bir bakışın sonuçlarını gözler önüne seren sergi, ilk olarak Eylül 2021-Ocak 2022 tarihleri arasında Ramallah’taki A.M. Qattan Vakfı’nda ziyarete açılmış. Serginin İstanbul’a getirilen güncellenmiş hâlinde, Ortadoğu’daki şiddet, savaş teknolojilerindeki yükseliş ve Gazze’de devam eden yıkım da ele alınıyor. Arşiv belgeleri, fotoğraf albümleri, haritalar, mektuplar, videolar ve sanat işlerinden oluşan seçki, havadan bakışın gözetim aracı olarak nasıl kullanıldığını ve bunun Filistin tarihine nasıl yön verdiğini inceliyor. Yazid Anani, Zeinab Azarbadegan, Zeynep Çelik ve Salim Tamari’nin küratörlüğünü, Asma’ Al-Mozayen’in asistan küratörlüğünü üstlendiği sergi, 25 Ocak 2026’ya dek ANAMED’de ziyaret edilebilecek.

Sergide yer alan sanatçılar ise şöyle: Amer Shomali, Andrew Yip, Dia’ Azzeh, Fares Shomali, Forensic Architecture, Gian Spina, Jack Persekian, Kamal Jaafari, Lumière Kardeşler, Mahmoud Alhaj, Mohanad Yaqubi, Nida Sinnokrot, Raed Helou, Riwaq–Centre for Architectural Conservation, Sophie Halabi, Zeina Zarour.

 Sergi küratörlerin tanımladığı altı ana tematik bölüm aracılığıyla gökyüzünden yeryüzüne uzanarak sömürgeci bakış açısı ile yerel direniş arasındaki mücadeleyi gözler önüne seriyor. Peki serginin tematik bölümlerinde neler var?

* Gökyüzü Casusları: Birinci Dünya Savaşı’ndan günümüze hava fotoğrafçılığının bir gözetim ve denetim aracı olarak nasıl kullanıldığı inceleniyor. 

* Mit ve Düzen: Askeri propagandaların, Filistin bölgesini “boş” ve “sömürgeleştirilmeye hazır” bir alan olarak nasıl sunduğu ele alınıyor. 

* Kudüs’ün Temsili: Kudüs’ün tarihi ve kutsal mekânlarının minyatürlerden modern haritalara kadar nasıl temsil edildiği araştırılıyor. 

* Hafıza Limanları: Filistin’in demiryolları, limanları, havaalanları ve karayollarıyla Osmanlı döneminden bugüne uzanan ulaşım tarihine bakılıyor. 

* Seyahatler ve Arzular: Osmanlı bürokratları ve yazarları, Avrupalı gezginler, sömürge yetkilileri ve araştırmacıların Filistin’e bakışları incelenerek sömürgeci yerleşim politikaları, arkeoloji ve turizm tarihi ele alınıyor.

* Coğrafi Görünüm ve İktidar: Filistin’in doğal ve kentsel dokusunun siyasi, ekonomik ve askeri amaçlarla nasıl şekillendirildiği anlatılarak, yerleşimler, tarım projeleri ve çevresel dönüşümler üzerinden İsrail devletinin hegemonya inşası ve yerel halkın direniş örnekleri belgeleniyor.